تاثیر برج ها بر آلودگی هوای تهران چگونه است و راهکار آن چیست؟ - سیلور 7

برج سازی و تاثیر آن بر آلودگی هوا

برج سازی و ظهور ساختمان های بلند پدیده ای است که شهرهای زیادی در سرتاسر دنیا امروزه با آن روبرو هستند. برج ها با بهره برداری از زمین ها و حتی هوای بالای سرمان تاثیر خود را بر بخش های مختلف محیط زیست می گذارند. افزایش تراکم جمعیت، آلودگی های مختلف زیست محیطی، کاهش دسترسی به هوای تازه و نور خورشید از جمله این تأثیرات به حساب می آیند. امروزه آن چنان دلایل عظیم و عمده ای برای آلودگی های محیط زیست مطرح می گردد و تقریباً توجهی به اهمیت این آسمان خراش ها نشده است که این موضوع در کشور ما ایران و در کلان شهرهایی مانند تهران به شدت قابل رؤیت است.

آیا برج ها باعث افزایش آلودگی هوا می شوند؟

پاسخ به این پرسش مسلماً چنان سخت نخواهد بود زیرا ابعاد این برج ها و وسعت پراکندگی آن آن چنان عظیم است که اگر تأثیری داشته باشد می توان آن را آشکار ساخت. از این رو، در مورد نقش و تاثیر بالقوه برج ها در افزایش یا تغییر بر الگوی آلودگی هوا مطالعات زیادی اجرا شده است. عباسپور و بهجو در مطالعه ای در سال 2000 به آنالیز غلظت ذرات معلق و اکسید کردن در اطراف ساختمان های بلند مرتبه و ارتباط آن با ارتفاع ساختمان پرداختند. آن ها مطالعه خود بر تعدادی از ساختمان های 27 طبقه صورت دادند.

مطالعات این دو نشان داد که میانگین غلظت دی اکسید کربن از پایین ترین نقطه ساختمان الی طبقات 6 تا 9 به تدریج افزایش می یابد اما از این ارتفاع به بالا، غلظت دی اکسید کربن به طور نامنظمی آغاز به کاهش می نماید. این کاهش ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد اما در این مطالعه آن ها به سرعت بیشتر باد در ارتفاع های بالاتر اشاره کردند. باید توجه داشت که اگر با افزایش ارتفاع ساختمان، فاصله از منابع آلودگی مانند خودروها نیز افزایش می یابد اما مطالعات گسترده اجرا شده در این رابطه نشان داده اند که حجم آلودگی هیچ ارتباطی با فاصله از منابع آلودگی ندارد.

به طور کلی این فرایند کاهش در تاثیر برج برآلودگی هوا بیشتر به عواملی همچون بادهای محلی و تشکیل جریان های گردابی در اطراف ساختمان بستگی دارد که به نوبه خود موجب انباشت و پراکنده سازی آلودگی ها در بخش های مختلفی از ساختمان می گردد. بنابراین جریان باد شکل گرفته پیرامون ساختمان که تحت تاثیر عوامل متعددی مانند جریان های باد محلی و نوع ساختمان قرار می گیرد نسبت به عامل فاصله از منبع آلودگی به مراتب از اهمیت بالاتری برخوردار است.

چگونگی تاثیر برج ها بر آلودگی هوا

همان طور که در مطالعه مطالب بالا نیز دریافتید یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذاری برج ها بر آلودگی هوا در شهر های عظیم تغییراتی است که این سازه های بلند روی جریان باد معمول ایجاد می نمایند و متعاقباً باعث تغییر در الگوی پراکندگی آلودگی ها می شوند. نقش ساختمان ها در تغییرات الگوی باد و افزایش آلودگی هوا از دو جنبه بسیار مهم است:

1. ساختمان های بلند و برج می توانند موجب افزایش ناخواسته و نامطلوب شدت باد ها در خیابان ها و فضاهای باز شوند و شاید در یاری به کاهش آلودگی با شدت بخشیدن به جریان های باد مفید باشند.
2. اینکه برج ها از توانایی لازم برای متوقف کردن باد ها در فضای شهری برخوردار هستند که به این ترتیب تاثیر خود بر شدت آلودگی هوا را افزایش می دهند.

در هر دوی این حالت ها بسته به شرایط مختلف، جریان باد یا ایستایی جریان باد می تواند در جهت کاهش آلودگی یا افزایش آلودگی هوا عمل کند. به طوری که در مناطق شهری با آلودگی هوا برج هایی که به نحوی موجب افزایش جریان باد و کاهش ایستایی جریان باد می شوند، می توانند در جهت کاهش آلودگی هوا بسیار مفید باشند که متأسفانه این حالت بسیار به ندرت در کشور ما رخ می دهد و بیشتر برج ها بدون در نظر دریافت این موضوع طراحی و ساخته می شوند.

چگونه می توان از تاثیر برج ها بر آلودگی هوا کاست؟

به طور کل بسته به اینکه چگونه برج ها در مقابل وزش باد قرار می گیرند یک تاثیر دوگانه را در مورد آلودگی هوا از خود نشان می دهند. از طرفی می توانند نقش فزآینده و از طرفی هم کاهنده داشته باشند. با این همه در صورتی که در ساخت برج ها فاصله لازم و استاندارد میان آن ها اعمال گردد، مناطق آئرودینامیکی هر یک از این سازه های بلند به طور مستقل از دیگر ساختمان ها عمل می نمایند و در جریان های باد دیگری مداخله ننمایند، در این صورت است که تاثیر برج ها بر آلودگی ها به سطح حداقلی کاهش خواهد یافت و حتی شاید در مواردی بتوان زا آن برای کاهش آلودگی استفاده کرد.

برج ها و تاثیر آن بر آلودگی هوا در تهران

با این وجود به دلایلی بی شمار، موضوع برج سازی استاندارد در کلان شهر تهران در بسیاری از موارد رعایت نشده و همین موضوع موجب تشکیل دیوار باد و سرکوب شدن آن در سطح شهر می گردد که درستی این موضوع به واسطه تحقیقات اجرا شده توسط یک گروه از اساتید معماری و طراحی شهری در دانشگاه تربیت مدرس تهران درباره نقش برج ها در وزش بادهای درون شهری تائید شده است.

نتایج مطالعات این گروه نشان می دهد که این ساختمان ها اگرچه خود منبع آلاینده هوا نیستند اما به دلیل این که جریان باد را کاهش می دهند، موجب انباشت ذرات آلاینده ناشی از منابع متحرک (خودروها) در لایه های پایین جو می شوند. آنالیز های آزمایشگاهی در مورد آثار بلندمدت این برج های بلند ساخته شده در تهران بر هوای شهر که توسط پژوهشکده سازمان هواشناسی اجرا شده است، نشان می دهد که برج های شکل گرفته در منطقه 22 تهران، منطقه ای که در حال حاضر با بیشترین تراکم ساختمان های بلندمرتبه روبه رو است، بین 10 تا 15 درصد بر آلودگی هوای پایتخت تاثیر گذاشته است و از طرفی هم موجب کاهش قابل ملاحظه جریان باد در شمال تهران و ساکن شدن هوا در امتداد شرقی شهر شده است.

بر این اساس، کاهش بادهای از سمت کوه به دشت تهران و بالعکس، در دهه های اخیر بسیار قابل ملاحظه بوده و حتی سرعت بادهایی که شب و اوایل صبح از مناطق کوهستانی به سمت تهران می وزد، به شدت پایین آمده است. ادامه برج سازی در مجرای اصلی هوای پایتخت، می تواند در آینده نزدیک، بر بادهای غربی که بادهای غالب تهران را تشکیل می دهند، تاثیر گذاشته و آن را کاهش دهد که در این صورت، امکان تصفیه هوای آلوده به وسیله جریان باد در سال های آینده، سخت تر و محدودتر خواهد شد.

سخن آخر

با افزایش جمعیت و کمبود فضای لازم، روی آوردن به برج سازی در شهر های عظیم امری گریز ناپذیر است. برج ها به دلیل ساختار فیزیکی و ارتفاعی که دارند می توانند تأثیرات بالقوه ای بر جریان های طبیعی باد در یک منطقه شهری داشته باشند و از این رو تاثیر زیادی در آلودگی هوا بگذارند. این تاثیر در مناطق مدیریت نشده ای مانند تهران عمدتاً منفی یا به عبارتی افزایش آلودگی هوا خواهد بود.