صدایی برای تمام چهره ها ، درباره منوچهر اسماعیلی، دوبلور اسطوره ای سینما و تلویزیون - سیلور 7

خبرنگاران- یاور یگانه: نه فقط به نظر منتقدان مجله فیلم در سال 1384بلکه به عقیده بسیاری از سینمادوستان و دوبله بازان حرفه ای- که سینما با دوبله برایشان معنا دارد- منوچهر اسماعیلی بی همتاترین دوبلور تاریخ سینما و تلویزیون ایران بود و احتمالا همینطور هم خواهد ماند. در آن رأی گیری، در جایگاه دوم نام مرحوم چنگیز جلیلوند آمده بود که هرگز قبول نداشت نفر دوم باشد و در همان کتاب سال هم در مصاحبه ای گفته بود: من نامبر وان هستم؛ هنوز و همواره.

• واکنش منوچهر والی زاده به درگذشت منوچهر اسماعیلی | خیلی از بازیگران شهرتشان را مدیون او هستند | دوبله صدای بی نظیرش را از دست داد

اسماعیلی و جلیلوند سال ها با هم پشت میکروفن نشستند و صدایشان را به ستاره های بزرگ سینما وام دادند و همواره هم رقیب بودند. شاید همین رقابت باعث می شد از همه تبحر و استعدادشان برای کاری مایه بگذارند که به آن از صمیم قلب عشق می ورزیدند. با درگذشت منوچهر اسماعیلی، دوبله ایران بزرگ ترین دوبلور خود را از دست داد، ولی فوت او به معنای فراموش شدنش نیست؛ گنجینه ای از دوبله های درخشان او در فیلم ها و سریال های ایرانی و خارجی، میراث ارزنده ای است که از او به جا مانده است.

شروع یک اسطوره

منوچهر اسماعیلی متولد سال 1318 در کرمانشاه بود. از 13، 14سالگی به فراخور آن دوران که اولاد ذکور در این سن و سال در پی کسب عایدی و استقلال از خانواده می رفتند، با توجه به علاقه ای که به تئاتر داشت، سعی کرد روزنه ای به دنیای پر زرق و برق نمایش پیدا کند. دست بر قضا، به عنوان پلاکاردنویس در سینمایی در نزدیکی شهربانی اهواز کار پیدا کرد.

خوش خوشانش بود که او هم جزو فامیل سینما به شمار میرود. آن روزها روحش هم خبر نداشت که روزی جزو بزرگان و نامداران سینمای ایران خواهد شد. در آن ایام، آنقدر مجذوب کننده و شنیدنی داستان فیلم ها را برای بقیه تعریف می کرد که دست آخر بعد از چندبار به در بسته خوردن، در تهران در مؤسسه ای تست دوبله داد و قرار شد برای دوبله راهی ایتالیا گردد که در نهایت با کارشکنی کسی که هیچ وقت نامش را به زبان نیاورد، از سفر جاماند. همان جا با خودش عهد بست به جای اینکه برای دوبله به ایتالیا برود، دوبله را از ایتالیا به ایران بیاورد. واقعا هم چنین کرد.

البته نه به تنهایی بلکه با راهنمایی و کوشش استادش علی کسمایی و جمعی از مستعدترین دوبلوران زن و مرد ایرانی. بالاخره سال1338 در فیلم دروازه های پاریس با مدیریت دوبلاژ علی کسمایی نقش اصلی گفت و بعد در قایقرانان ولگا دوباره نقش اصلی را به او دادند و دوره پربار کار حرفه ای یکی از اسطوره های دوبله ایران شروع شد.

صدای پازل وار

اسماعیلی در طول سال ها فعالیت در دوبله آثاری از خود بر جای گذاشت که به متر و معیاری برای قضاوت درباره کار دوبلوران بدل شدند. او در دوبله بازیگرانی همانند چارلتن هستن یا گریگوری پک ویژگی های صدای آنها را بازتولید می کرد. به جای آنتونی کویین مثل خودش که لکنت داشت، با لکنت صحبت می کرد. برای هر بازیگری همان صدایی را که به شخصیت او بیاید، می ساخت. یکی دیگر از ویژگی های اسماعیلی این بود که صدایش روی هر بازیگری می نشست.

خودش درباره این خصیصه گفته بود: فکر می کنم صدای من این خاصیت پازل وار را دارد که می گردد همه جور با آن کنار آمد. همین خاصیت پازل وار بود که باعث می شد مرحوم اسماعیلی بتواند در تیپ سازی هم پیروز باشد. تیپ ستوان کلمبو با بازی پیتر فالک که بعدا به رضا بیک ایمانوردی رسید، نمونه ای از تیپ سازی های مجذوب کننده و هوشمندانه اسماعیلی بود.

یکی دیگر از توانایی های پرشمارِ اسماعیلی، گفتن چند نقش در یک فیلم بود. نخستین بار در فیلم فانی به مدیریت دوبلاژ محمدعلی زرندی 2نقش را مقابل هم گفت، آن هم نه به صورت جداجدا. نمونه دیگری از این دو نقش گفتن ها در یک فیلم، شور زندگی وینسنت مینلی است که هم به جای کرک داگلاس و هم به جای آنتونی کویین حرف زد.

در فیلم های ایرانی در مادر علی حاتمی به جای 3نفر (محمدعلی کشاورز، اکبر عبدی و جمشید هاشم پور)، همچنینقیصر و سرب مسعود کیمیایی به جای 2نفر حرف زده بود. در هزاردستان نیز، به جای بزرگان فقید سینمای ایران، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی و جمشید لایق، حرف زد. حتی لیست کردن خشک و خالی شاهکارهای درخشان او در دوبله بیشتر از این چند خط فضا می خواهد. فقط حیف است اگر نگوییم اسماعیلی چنان در کارش متبحر بود که گاه تشخیص صدای او حتی برای حرفه ای ترین دوبله بازها هم کار شاقی می نمود.

در فیلم های پدرخوانده 2، درسواوزالا، بیلیاردباز و ایرما خوشگله تشخیص اینکه منوچهر اسماعیلی حرف زده به راحتی ممکن نیست. اسماعیلی به جای بازیگران بزرگ سینمای ایران و دنیا در فیلم های درخشان بسیاری حرف زد و تلقی چند نسل از سینما با صدای او و سایر همکارانش شکل گرفته است. او صدایش را متناسب با شخصیت فیلم ها بالا و پایین می کرد، حجم می داد و لطیف می کرد، درماندگی و شکوه می بخشید و در نهایت نه فقط دوبله می کرد، بلکه هنر می آفرید. روحش شاد و یادش گرامی.