مستندی واقع گرا و هشداردهنده - سیلور 7

یکی از امتیازهای مهم ساخت چنین نمونه هایی در حوزه مباحث رفاهی و اجتماعی این است که به مدیران دولتی یادآوری می نماید که گاهی هم می توانند قوت و ضعف های کارشان را جدا از گزارش های رسمی و کلیشه شده و حتی فرمایشی ، از دریچه دوربین یک مستندساز و در قالب یک کار هنری به دیدن بنشینند.

در این مستند که به عنوان یکی از فراوریات مرکز توسعه سینمای مستند و تجربی و با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران تهیه شده است ،کوشش می شود تا با استفاده یک پژوهش جدی و گسترده، تصویری به نسبت روشن از سازمان تامین اجتماعی ارایه داده شود. بدیهی است که با توجه به مجموعه مسائل و نارسایی های موجود در سازمان تامین اجتماعی از بدو تاسیس و شکل گیری آن تا امروز نمی توان انتظار داشت که فیلم ازعملکرد چنین سازمانی، لحنی ستایشگرانه داشته باشد.

به همین روی ، واقع نمایی برای کشف حقایق ناگفته وناشنیده و به ویژه واکاوی دلایل افتادن به ورطه ورشکستگی وبه وجود آمدن یک بُحران جدی اجتماعی، درمرکز توجه کارگردان قرار می گیرد تا از یک نگرانی جمعی و یک درد مشترک ، دراین فیلم مستند 80 دقیقه یی حرف بزند.

در طراحی اصلی این مستند ، به عنوان کرد عینی کار ، با فیلمسازی سرو کار داریم که درمقام پژوهشگری دغدغه مند ، قدم در این راه گذاشته است و کنجکاوانه و پیگیرانه می کوشد تا بعد از شنیدن خبررادیویی ورشکستگی سازمان تامین اجتماعی، با تحمل همه سختی های این راه ، ازمعمای پیچیده این بحران ناخواسته ، پرده بر دارد و روایتگراین حکایت تلخ باشد. سازنده این فیلم مستند، به عنوان راوی ، شاهد و گفت و گو نماینده ، به سراغ بسیاری از مدیران ، صنعتگران و کارشناسان مختلف در بخش های دولتی و خصوصی و نیمه خصوصی رفته است تا با توجه به پژوهش های پیش از فراوری فیلم خود که با انواع مسائل و دشواری های موجود بر سر راه مراجعان و مخاطبان تامین اجتماعی آشنایی پیدا نموده است، بتواند در فرایند بحث ها و گفت وگوها ، تنها به شکل یک خبرنگار کم اطلاع و منفعل با مدیران و کارشناسان به گفت وگو ننشیند. بخش عمده یی از جذابیت چنین مستندهایی را باید به حساب گفت وگوهای صریح و پرهیزاز افتادن به ورطه کلی گویی یا طرح مطالب غیر مستند و بدون پشتوانه آماری گذاشت.

فیلم مستند زیر این چتر .... ، ساختار بسیار ساده وغیر پیچیده یی دارد. این فیلم مستند که در رده فیلم های مستند اجتماعی جای می گیرد، از شرایط موجود سازمان تامین اجتماعی با مجموعه متنوعی از تعهداتی که در اساسنامه بنیادین خود بر عهده گرفته است ، تصویری نگران نماینده ارایه می دهد که صد البته به علت رویکرد واقع نمایانه فیلمساز ، کوشیده است تا در حد توان از مدار واقع گرایی و بیان حقایق هرچند تلخ و شگفتی آفرین خارج نشود.استفاده از مستندات آماری ، بخشنامه ها و بسیاری از مکاتبه های رسمی که در فیلم به عنوان مدارک مستند مطرح می شود، برای مخاطبان چنین اثری جالب توجه به نظر می رسد . به ویژه در بخش هایی از فیلم که کارگردان به عنوان پژوهشگر و راوی فیلم ،گویی به نمایندگی از سوی کسانی که زیر این چتر ناایمن نشسته اند ، با بعضی از مدیران بلندپایه تامین اجتماعی گفت وگوهای صریح و چالشی دارد،آشکارا برجذابیت چنین اثری افزوده می شود. خوبی کار در این است که این فیلم مستند ،مسائل و مسایل بیمه و تامین اجتماعی را تنها به یک مقطع زمانی معین یا دوره خاصی از دولت های گذشته محدود ننموده و شرایط نابهنجار بیمه در چهاردهه گذشته را مورد آنالیز قرار داده است.عمده هدف ساخت چنین مستندی ریشه یابی مسائل ایجاد شده در چنین سازمان گسترده و فراگیری است که به علت فقدان برنامه ریزی های دور اندیشانه و آینده نگرانه ، شرایطی نا ایمن و بسیار شنماینده ایجاد نموده است که می تواند برای مدیران و متولیان چنین سازمانی هشداری جدی باشد. به ویژه که در جای جای فیلم ، در بحث نارسایی های موجود در رسیدگی به شکواییه های کارگران یا کارفرمایان ، با اشاره به بعضی بخشنامه ها و یا دستور کارهای اجرایی پُر تناقض و بعضی خلاء های قانونی ، از آن دسته مستندهایی است که شاید در آینده نیز بتواند مورد استفاده و استناد بسیاری از پژوهشگران و آنالیز نمایندگان مسایل اجتماعی ایران در موضوع بیمه و تامین اجتماعی قرار بگیرد.

انتخاب عنوانی مثل زیر این چتر باران می بارد! گزینشی هوشمندانه بوده است که با شعارهای دیداری و گفتاری نمادین بسیار آشنای بعضی از شرکت ها و سازمان های مدعی حمایت و پشتیبانی از بیمه شدگان، که نقش یک چتر ایمن در زیر باران حوادث و پیشامدهای ناگوار را بازی می نمایند ، آشکارا در تضاد است! چرا که حتی انگار زیر این چتر نیز نمی توان از باران حوادث و مسائل ایمن شد.خوبی چنین فیلمی در این است که در پی مقصر نمی شود. از قضا ، مخاطبان حرفه یی چنین اثری، به خوبی می توانند نتیجه گیری نمایند که هم مردم و هم تامین اجتماعی ، هریک به گونه یی درگرداب یک بُحران جدّی گرفتار شده اند و احتیاج به یاری فوری دارند!

شاید جدی ترین کمداشت چنین اثری ، بی تناسبی در طرح مسائل مربوط به بیمه و تامین اجتماعی ، از زبان کسانی است که در برابر دوربین مستندساز نشسته اند و داد سخن داده اند. به این معنا که حجم گفت وگو ها و حضور مقام های رسمی و مسئول در بخش های دولتی یا خصوصی و کارفرمایی و شخصیت های حقوقی به مراتب افزون تر از بخش های کارگری از کارگران ساختمانی گرفته تا کارگران شاغل در کارگاه های کوچک و یا کشاورزان ودیگر اشخاص حقیقی- است که همگی ناخواسته در چمبره دشواری های کمرشکنِ بیمه وتامین اجتماعی گرفتار شده اند. بی تردید، بازتدوین چنین فیلمی به ویژه با کوتاه کردن بعضی از گفت وگوها می تواند بر انسجام کلی این فیلم مستند قابل اعتنا ، بیفزاید.

منتقد سینمای ایران