سهم محیط زیست ایران از توافق هسته ای - سیلور 7

محیط زیست ایران در سال های اخیر با هر حرکتی به سمت پیشرفت دیوار محکم تحریم ها را رو به روی خود دیده است. هرگاه حرف از آلودگی هوا شده پای صنایع سبز به میان آمده، برطرف کمبود آب و خشکسالی با روش های نوین آبیاری گره خورده است، بهبود شرایط خاک کشور احتیاجمند در اختیار گذاشتن تجارب کشورهای پیشرفته بوده و در آخر محیط زیست شدیدا تحت تاثیر اقتصاد. صحبتی که بارها از سوی معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست در گفت و گو با وزرای محیط زیست کشورهای پیشرفته مورد تاکید قرار گرفته است.

حالا با باز شدن گره هایی از روابط بین المللی ایران، بدون شک شرایط محیط زیست نیز رنگ تحول به خود خواهد گرفت تا از مراودات علمی و تجربه های زیست محیطی کشورهای پیشرفته بی نصیب نماند.

یکی از بخش هایی که با امضای توافقنامه هسته ای می توان به تغییر و تحول در شرایط آن امیدوار بود بخش آب است. در شرایط آب آنچه در حال حاضر ایران با آن دست و پنجه نرم می نماید خشکسالی است. شرایط بارندگی حکایت از آن دارد که میانگین بارندگی سالانه کشور حدود 250 میلی متر است که این عدد کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین بارندگی سالانه دنیا است؛ در همین حال سرانه آب دنیا 7400 متر مکعب است که براساس تعریف وقتی سرانه آب در کشوری زیر 1700 متر مکعب در سال باشد آن کشور یا منطقه دچار تنش کم آبی و خشکی است از طرفی 70 درصد تالاب های کشور در شرایط وخیم به سر برده و صفت خشک شده در کنارشان می آید.

بعلاوه بهره برداری از مخازن آب زیرزمینی کشور از حدود 0/1 میلیارد متر مکعب در دهه 40 به بیش از 110 میلیارد مترمکعب تا سال 1393 رسیده است به طوری که در حال حاضر منابع آب زیرزمینی کشور به علت برداشت بیش از حد از چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت های چاه های مجاز همراه با وقوع خشکسالی های سال های اخیر به شرایط بحرانی رسیده است. چاه هایی که تامین کننده 55 درصد از منابع آبی کشور نیز هستند.

اما از آبی که در بخش های مختلف به مصرف می رسد کشاورزی سهم عمده ای از مصرف آب را به خود اختصاص می دهد. در این راستا امروزه به کار گیری فن آوری های نانو و موثر در اصلاح الگوی آب با توجه به خشکسالی وسیع در ایران تاثیر بسزایی خواهد داشت که استفاده از تجربیات کشورهایی که در حوزه فناوری های نوین آبیاری صاحب سبک هستند گام بلندی در جهت یاری به محیط زیست است تا در کنار آن فراوری محصولات ارگانیک برای کشاورزی سالم تر نیز مدنظر قرار گیرد. بعلاوه شیرین سازی آب و برطرف آلودگی منابع آب از دیگر راهکارهای مهم برای تامین آب در کشور است که به دستگاه های پیشرفته و به روز کشورهای خارجی احتیاج دارد.

از طرف دیگر خاک به عنوان منبع تجدیدناپذیر در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته است. فرسایش خاک یکی از تهدیدهای جدی است که از دست رفتن آب و خاک را در پی دارد. بعلاوه آلودگی خاک از مهمترین تهدیدهای محیط زیست به شمار می رود. بر اساس مطالعات اولیه اجرا شده و نیز طرح تهیه اطلس آلاینده های خاک در 11 استان کشور بیش از صدها نقطه آلوده در خاک های کشور وجود داشته که به آلاینده های مختلف از جمله فلزات سنگین، آلاینده های نفتی، سموم و... آلوده بوده و محیط زیست و سلامت مردم را به شدت تهدید می نماید که برطرف آلودگی ها علاوه بر زمان طولانی هزینه گزافی را هم طلب می نماید. فرسایش خاک کشور در سال 1355 معادل یک میلیارد تن بوده که 10 سال بعد به 5/1 میلیارد تن و در سال 1375 به 5/2 میلیارد تن افزایش یافته است.

در حال حاضر، مقدار فرسایش خاک در ایران، حدود 7/16 تن در هکتار است که با شاخص دنیای 5 تا 6 تن در هکتار، فاصله بسیار زیادی دارد. با این فرایند، فرسایش خاک کشور در سال 1390 به 6/4 میلیارد تن رسیده است. تا ایران جزو یکی از هفت کشور آسیایی باشد که بیشترین مقدار هدر رفت خاک را دارد.

از بین رفتن دشت ها و جنگل ها و فعالیت هایی مانند سدسازی های بی رویه عوامل اصلی فرسایش خاک هستند. یکی از اثرات تحریم که در این مقوله نمود داشت افزایش قیمت حامل های انرژی بود که به استفاده از چوب درختان بلوط در منطقه زاگرس جهت تأمین انرژی منجر شد. اهمیت زاگرس از آن جهت است که منشاء 40 درصد از منابع آب شیرین ایران و رودهای بسیار و بعلاوه رویشگاه بلوط است که نتیجه ای جز فرسایش خاک در بر ندارد. از طرفی دیگر محدودیت در تأمین نهاده های وارداتی به ویژه ذرت، انواع کنجاله، جو و... باعث فشار بر مراتع، عرصه های جنگلی و محیط زیست برای تأمین علوفه دام و در نتیجه آن تخریب مراتع و جنگل ها و محیط زیست، کاهش کمی و کیفی پوشش گیاهی، فرسایش خاک و رسوب، کاهش ذخایر آب زیرزمینی نیز شده است. بعلاوه عدم امکان ورود سموم کشاورزی به میزان و کیفیت مطلوب نتیجه ای جز آلودگی خاک و مواد غذایی نداشته است.

آلودگی هوا به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی برجسته اغلب کلان شهرها در 2 سال اخیر بهبود نسبی داشته است. تعداد روزهای سالم افزایش داشته و به تبع روزهای ناسالم فرایند نزولی داشته است. بنزین پتروشیمی از چرخه سوخت کشور حذف شد و سوخت یورو 4 جایگزین شد. از موفقیت های دیگر استانداردسازی خودروها بود. علاوه بر استاندارد یورو 4 ساماندهی سوخت دیزل مربوط به گازوئیل نیز نقش موثری در کاهش آلودگی هوا داشت. اما آنچه دوباره نگاه ها را به آلودگی هوا برمی گرداند وجود صنایع و کارخانه های آلاینده که احتیاج به سبز شدن و ارتقای استانداردها دارند. صنایع سبز صنایعی هستند که در طول عمر خود کمترین پیامد را نسبت به محیط زیست دارند و فرآیندها و محصولات با توجه به محیط زیست طراحی فراوری و توزیع می گردد.

معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در پی توافق هسته ای اظهار امیدواری کرد: امکان حضور صنایع و فناوری های سبز برای حل مسائل محیط زیستی کشور تسهیل شده و امید می رود فشار از روی منابع طبیعی برداشته گردد. چنانچه این تفاهم می تواند زمینه را برای همکاری بیشتر با کشورهای صنعتی که صاحب استانداردها و تجربیات زیست محیطی ارزشمندی هستند فراهم کند. به ویژه برای ارتقای استانداردها در صنایع سنگین و نیز صنایع نفت و گاز که به کاهش مقدار گازهای گلخانه ای یاری می نماید.

نتایج آنالیز های اخیر نشان می دهد که فناوری نانو می تواند انتشار گازهای گلخانه ای را تا بیش از%2 در حال حاضر و بیش%20 تا سال 2050 کاهش دهد. افزودنی های نانو ذره ای نشان داده اند که می توانند راندمان سوخت موتورهای دیزلی را تا تقریبا%5 افزایش دهند، در نتیجه انتشار CO2 در انگلستان 2 تا 3 میلیون تن در سال کاهش می یابد. گازهای گلخانه ای که به معضلی جدی برای آلودگی و گرمایش زمین تبدیل شده اند حالا فناوری های نوین به یاری حل آنها آمده اند که با از بین رفتن تحریم ها امکان استفاده از آنها در ایران نیز فراهم خواهد شد. در بسیاری از صنایع و فرآیندهای فراوریی، سیستم های کنترل آلودگی و تجهیزات مورد احتیاج که عمدتا از فراوریات کشورهای پیشرفته و تامین آنها با هزینه بسیار بالا همراه است مشکل زا شده است در صورتی که نیمی از صنایع کشور احتیاج به استفاده از سیستم های کنترلی نوین دارند.

حیات وحش محیط زیست نیز از قاعده تحریم ها مستثنا نبود. از جمعیت حیات وحش ایران حدود 76 گونه از رده های جانوری کشورمان در فهرست سرخ اتحادیه دنیای حفاظت (IUCN) قرار گرفته است و از گونه هایی همانند شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز نامی باقی نمانده و در کمتر از یک قرن گذشته منقرض شده اند و اگر برای حفاظت گونه های ارزشمند و در خطر انقراض مثل گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه، گوزن زرد و... اقدامات موثر انجام نگردد باید نام آنها را در فهرست منقرض شده ها جست و جو کرد.

در این میان 19 گونه از پستانداران، 25 گونه از پرندگان، 16 گونه از خزندگان، 4 گونه از دوزیستان و 10 گونه از ماهیان آب های داخلی کشور در سال 2014 میلادی به عنوان گونه های مهره دار در معرض تهدید در فهرست سرخ IUCN قرار دارند. باز شدن روابط می تواند در انتقال گونه های جانوری بین ایران و کشورهای مختلف و زاد و ولد جانوران در مکان های مناسب اقدام کند. بعلاوه با توسعه گردشگری حیات وحش می توان از تجارب کشورهای پیشرفته در این زمینه استفاده کرد. بعلاوه با استفاده از فناوری های نوین جمع آوری داده در خصوص گونه های در خطر انقراض را راحت تر می نماید.

منبع: خبر آنلاین

گردآوری و تنظیم: تحریریه خبرنگاران

لطفا در نشر دانسته های خود کوشا باشید.

برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.